مواد آرایشی از جمله محصولاتی هستند که به منظور بهبود ظاهر یا حفظ بوی بدن انسان استفاده می‌شوند. این محصولات شامل کرم‌های مراقبت از پوست، لوسیون‌ها، پودرها، عطرها، رژ لب، لاک ناخن، آرایش چشم و صورت، رنگ مو، اسپری‌ها و ژل‌های مو، دئودورانت‌ها، محصولات کودک، روغن‌های حمام، و سایر انواع محصولات هستند. استفاده از این محصولات به ویژه در کشورهای غربی به‌طور گسترده‌ای رواج دارد، به‌ویژه در میان زنان. همچنین، یک زیرمجموعه از محصولات آرایشی به نام “آرایش” وجود دارد که عمدتاً به محصولات رنگی اشاره دارد که برای تغییر ظاهر کاربر طراحی شده‌اند. اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA) که مسئولیت نظارت بر محصولات آرایشی را در این کشور بر عهده دارد، مواد آرایشی را به عنوان محصولاتی تعریف می‌کند که “برای استفاده بر روی بدن انسان به منظور تمیز کردن، زیباسازی، افزایش جذابیت یا تغییر ظاهر بدون تأثیر بر ساختار یا عملکرد بدن طراحی شده‌اند.” این تعریف گسترده شامل هر ماده‌ای است که به عنوان یک جزء از یک محصول آرایشی در نظر گرفته شده است.
تاریخچه
تاریخچه استفاده از مواد آرایشی به حداقل ۶۰۰۰ سال قبل برمی‌گردد و تقریباً تمام جوامع بشری را شامل می‌شود. در دنیای غرب، استفاده از مواد آرایشی در قرون وسطی، معمولاً در میان اعضای طبقات بالای جامعه، رواج داشت. در بعضی از دوره‌های تاریخی، استفاده از آرایش مورد نکوهش قرار می‌گرفت. برای مثال، در قرن نوزدهم، آرایش بیشتر توسط زنان بدکاره استفاده می‌شد و ملکه ویکتوریا به‌طور عمومی آرایش را نامناسب، و تنها برای استفاده بازیگران مجاز دانست. آدولف هیتلر نیز زنان را به عدم استفاده از لوازم آرایشی تشویق می‌کرد، چرا که آن را مختص دلقک‌ها می‌دانست.
مصر، یونان و روم باستان
اولین شواهد باستان‌شناسی از استفاده از مواد آرایشی در مصر باستان در حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد یافت شده است. یونانیان و رومیان باستان نیز از مواد آرایشی استفاده می‌کردند. رومی‌ها و مصریان باستان از مواد آرایشی حاوی جیوه و سرب سفید استفاده می‌کردند، بدون آن که از سمی بودن آن‌ها آگاه باشند.
آفریقا و خاورمیانه
استفاده آرایشی از کحل و حنا به نظر می‌رسد که ریشه در شمال آفریقا داشته باشد. در ایران باستان و خاورمیانه امروزی، استفاده از مواد آرایشی از دوران‌های قدیم رایج بود. کتاب استر در کتاب مقدس به روش‌های مختلف زیبایی اشاره دارد و همچنین عطرهای مخصوصی مانند کندر و مر در کتاب خروج و انجیل متی ذکر شده‌اند. پس از آنکه قبایل عرب به اسلام گرویدند و بخش‌هایی از خاورمیانه را فتح کردند، مواد آرایشی در برخی مناطق محدود شدند، به ویژه اگر هدف از آن‌ها پنهان کردن ظاهر واقعی برای گمراه کردن دیگران بود. با این حال، برخی شاخه‌های بنیادگرای اسلام استفاده از مواد آرایشی را به کلی ممنوع کردند.
آسیا
حنا از حدود قرن چهارم یا پنجم در هند استفاده می‌شده است. از آن به عنوان رنگ مو یا در هنر نقاشی دست‌ها و پاها استفاده می‌شود، به ویژه در مناسبت‌های خاص مانند عروسی‌های هندو. همچنین در برخی فرهنگ‌های شمال آفریقا از حنا استفاده می‌شود. استفاده از کحل (یا سرمه) نیز در فرهنگ هندو تاریخی طولانی دارد. در ایالات متحده، استفاده از کحل به مسمومیت با سرب مرتبط شده و ممنوع است.
در چین، مردم از حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد ناخن‌های خود را با صمغ عربی، ژلاتین، موم عسل و تخم مرغ رنگ می‌کردند. رنگ‌های مورد استفاده نشان‌دهنده طبقه اجتماعی بود: خاندان پادشاهی در دوره دودمان چو طلایی و نقره‌ای می‌پوشیدند، و در دوره‌های بعدی قرمز یا سیاه. طبقات پایین‌تر از استفاده از رنگ‌های روشن برای ناخن‌هایشان منع شده بودند.
در ژاپن، گیشاها از گلبرگ‌های خرد شده گل زعفران برای رنگ آمیزی لب‌ها، ابروها و لبه‌های چشم‌ها استفاده می‌کردند. همچنین از پودر برنج برای رنگ کردن صورت و بدن استفاده می‌شد و رنگ سرخ برای برجسته‌سازی چشم و بینی استفاده می‌شد. دندان‌ها نیز در مراسم خاصی با رنگ سیاه (Ohaguro) رنگ می‌شدند.
اروپا و آمریکا
با گذر زمان، لوازم آرایشی به اشکال مختلفی مانند رژ لب، کرم پودر، ریمل، سایه چشم، لاک ناخن و غیره تولید شدند. استفاده از کرم پودر برای ایجاد پوشش یکنواخت و نرم برای پوست و پنهان کردن عیوب از جمله جوش‌ها و لکه‌ها مورد توجه قرار گرفت. همچنین، رژ لب‌ها به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین محصولات آرایشی شناخته می‌شوند. در حالی که در ابتدا از رنگ‌های طبیعی مانند حشرات خرد شده و اکسید آهن استفاده می‌شد، در تولید مدرن از رنگ‌های سنتتیک استفاده می‌شود که باید مطابق با استانداردهای سخت‌گیرانه FDA باشند.
مواد تشکیل‌دهنده
مواد تشکیل‌دهنده لوازم آرایشی از منابع مختلفی تأمین می‌شوند، اما برخلاف مواد غذایی، اغلب توسط مصرف‌کنندگان مورد توجه قرار نمی‌گیرند. با این حال، در سال‌های اخیر، افزایش علاقه به محصولاتی که فاقد هرگونه مواد “سنتتیک” هستند، به ویژه آن‌هایی که از مشتقات نفتی تهیه شده‌اند، مشاهده شده است. این بازار اکنون به سمت محصولات ارگانیک گسترش یافته است. یکی از رایج‌ترین مواد تشکیل‌دهنده در محصولات آرایشی خاک رس است که به نظر می‌رسد به دلیل مواد معدنی موجود در آن برای پوست مفید است. روغن کرچک و مشتقات آن نیز به دلیل غیرکمدوژنیک بودن (عدم ایجاد جوش) در بسیاری از محصولات آرایشی استفاده می‌شوند.
اثرات بصری و تأثیرات فرهنگی
رنگ‌های قرمز قوی برای محصولات چشم از رنگ کارمین تولید می‌شوند که از اسید کارمینیک استخراج شده از بدن‌های خرد شده حشره کوشینال تهیه می‌شود. همچنین، افکت‌های براق و درخشان (پرلسنس) به وسیله مواد مختلفی مانند میکا طبیعی ایجاد می‌شوند که با لایه‌ای نازک از دی‌اکسید تیتانیوم پوشانده می‌شود. در حال حاضر، به دلیل هزینه بالا، استفاده از فلس‌های ماهی برای ایجاد افکت‌های براق در لاک ناخن کاهش یافته است.
اثرگذاری و نگرانی‌های زیست محیطی
در دهه‌های اخیر، افزایش محبوبیت محصولات آرایشی به ویژه در میان دختران جوان‌تر مورد توجه قرار گرفته است. شرکت‌های آرایشی با معرفی محصولات طعم‌دار و بسته‌بندی‌های جذاب این بازار رو به رشد را هدف قرار داده‌اند. این امر منجر به بحث‌های اجتماعی در مورد تأثیرات زودرس زیبایی‌سازی بر دختران جوان شده است. نقدهای فراوانی نیز از سوی فمینیست‌ها، فعالان حقوق حیوانات و گروه‌های عمومی نسبت به صنعت آرایشی مطرح شده است. با رشد آگاهی از مواد سمی در محصولات آرایشی، گرایش به سمت محصولاتی که فاقد مواد مشتق از نفت، SLS و پارابن‌ها هستند افزایش یافته است.
مواد آرایشی به عنوان بخشی از فرهنگ و تمدن‌های بشری از گذشته‌های دور تا کنون تأثیرات قابل توجهی داشته‌اند. با اینکه در برخی دوره‌های تاریخی استفاده از مواد آرایشی مورد انتقاد قرار گرفته، اما به مرور زمان این محصولات به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره مردم تبدیل شده‌اند. با توجه به روندهای مدرن و تغییر در ترجیحات مصرف‌کنندگان، انتظار می‌رود که صنعت آرایشی همچنان به رشد و تحول خود ادامه دهد، با تأکید بر محصولاتی که علاوه بر زیبایی، ایمنی و سلامت مصرف‌کنندگان را نیز تضمین می‌کنند.
